Effectiever denken en leren met de zes logische niveaus van verandering
Van boven naar beneden vertegenwoordigt de piramidevorm zes niveaus van bewuste waarneming en redenering. Iedere laag kent een eigen vraagstelling. Veranderingen op een lager niveau kunnen leiden tot enige verandering op een hoger niveau. Veranderingen op een hoger niveau zullen altijd leiden tot verandering op een lager niveau.
De drie lagen onderin de piramide vertegenwoordigen de lagen waar men zich het meest bewust van is en het gemakkelijkst over praat. De drie bovenste lagen spelen vaak meer op onbewust niveau een grote rol. Bovenaan kan de piramide weer omgekeerd toegepast worden op een grotere visie (Waartoe nog meer? Voor Wie? Etc.). De grootste spraakverwarring ontstaat vaak, wanneer men ongemerkt iets op verschillende niveaus tegelijk, of door elkaar verteld, of beoordeeld. Dit model helpt om dat snel te herkennen en daar helder op te kunnen anticiperen.
De logische niveaus van Dilts & Bateson worden in zoveel situaties toegepast, dat velen zich er niet eens bewust van zijn dat ze het al regelmatig gebruiken. Dat komt ook omdat er diverse veel gebruikte reflectiemodellen in vereenvoudigde vorm vanaf geleid zijn. Denk dan bijvoorbeeld aan:
- De gespreksmethode STARR (Situatie, Taak, Actie, Resultaat, Reflectie); wordt veel gebruikt om selectie- en beoordelingsgesprekken structuur en richting te geven. Waarden komen hierbij vaak meer terloops ter sprake.
- De reflectiemethode RAK (Resultaat, Actie, Kwaliteit), wordt vooral gebruikt om ontwikkelingsvraagstukken helder vorm en richting te geven, zowel op persoonlijk niveau, als op organisatie- of productniveau. Ook hierbij komen waarden vaak terloops meer in beeld.
De zes logische niveaus bij NieuweDag
Bij NieuweDag worden de zes logische niveaus in coaching vooral terloops toegepast. Het kan helpen om snel helderheid op meer niveaus te krijgen en zicht te krijgen op wat iemand inhoudelijk lijkt te bewegen en motiveren, als het gaat om persoonlijke waarden, kwaliteiten, voorkeuren, uitdagingen en mogelijkheden. Als een situatie erom vraagt, kunnen de logische niveaus soms ook meer specifiek in beeld gebracht worden, net als bij training, eventueel met één of meer gerichte oefeningen.
Soms wordt het model van Dilts & Bateson alleen even kort erbij gelegd om spraakverwarring te voorkomen, of om verschillen in perspectief helder te kunnen duiden. Als we dieper ingaan op persoonlijke waarden, voorkeuren en mogelijkheden, kan eventueel ook gebruik gemaakt worden van de kernkwadranten van Ofman. In het verlengde hiervan wordt bij NieuweDag via vraagstellingen vaak ook terloops gebruik gemaakt van andere methoden en technieken, zoals bijvoorbeeld; de leerstijlen en ontwikkelfasen van Kolb, en de theorie U van Scharmer.
